Verdeeldheid in de (neuro)psychologie en de weg naar de olifant

Wat is de mens? Op deze aloude filosofische vraag klinken binnen de (neuro)psychologie verschillende antwoorden. Zo zien gedragspsychologen de mens als het resultaat van zijn leerervaringen. Cognitief psychologen beschouwen de menselijke geest als een complex geheel van denkprocessen, als een computer. En cognitieve neurowetenschappers onderzoeken waar deze processen zich in de neocortex bevinden.

Zij zijn echter als de blinden uit de bekende parabel die een lichaamsdeel van een olifant (die hier voor de menselijk geest staat) betasten en dit voor het gehele beest houden. De psychostratica biedt drie belangrijke voordelen boven deze (neuro)psychologische opvattingen, waardoor we zicht kunnen krijgen op de olifant als geheel.

Voordeel 1: De psychostratica doet recht aan de gehele geest

Het psychostratische ontwikkelingsmodel kent een hoofdonderscheid in driften, emoties en denken. Hierdoor doet de psychostratica recht aan het complete spectrum van menselijke gedragingen, van voetbalhooligans tot Stephen Hawking. Dit staat in scherp contrast met de huidige dominante psychologieopvatting, de cognitieve psychologie, die zich exclusief op het denken richt.

Voordeel 2: De psychostratica heeft een biologische basis

Het rotsvaste biologische fundament van het psychostratische ontwikkelingsmodel is  enerzijds de evolutietheorie (zelfbehoud en behoud van de soort) en anderzijds de bekende triune brain (“hersendrie-eenheid”) theorie van de Amerikaanse neurowetenschapper Paul MacLean. Zelfbehoud (voedsel/geld en macht) en behoud van de soort (seks) vormt de motor van de psychische ontwikkeling.

De triune brain theorie houdt kortweg in dat er sprake is van drie hersenlagen die samenhangen met drie niveaus van psychisch functioneren. Zo is het “reptielenbrein” (hersenstam en soortgelijke structuren) de zetel van de instincten, is het “zoogdierenbrein” (limbische systeem) de kern van de emoties en is het “mensenbrein” (neocortex) het centrum van het denken. (Deze triune brain theorie vormde ook de basis voor de bestsellers van Piet Vroon, Tranen van de krokodil en Wolfsklem).

Naast de psychostratica is de psychoanalyse een opvatting die uitgaat van psychische gelaagdheid. Denk bijvoorbeeld aan de indeling in id (“het onbewuste”), ego (“de persoon”) en superego (“het geweten”). Beide zijn dan ook te zien als “zusteropvattingen”, wat ook in de naam ”psychostratica” tot uitdrukking komt. Grote  voordelen van de psychostratica boven de psychoanalyse zijn echter een biologisch fundament (triune brain opvatting) en een veel grotere theoretische eenheid en samenhang. (Een hedendaagse opvatting die psychoanalyse verbindt met hersenwetenschap, is neuropsychoanalyse).

Voordeel 3: De psychostratica integreert o.a. psychologische opvattingen

Het psychostratische ontwikkelingsmodel biedt onderdak aan tal van psychologieopvattingen, met name behaviorisme (Pavlov en Skinner), cognitieve psychologie en vooral psychoanalyse. Hiernaast vinden ook filosofie (Nietzsche), kunst (Picasso) en ethiek hun plaats in het model.

Door deze integratie van (psychologie)opvattingen in het psychostratische ontwikkelingsmodel worden deze verhelderd. Bovendien kan deze integratie, óók buiten dit model, de weg wijzen naar unificatie van deze en andere opvattingen en gegevens, en daarmee naar een sprong in ons begrip van de menselijke geest.